Trong những năm qua, nô;ng nghiệp luô;n là; tr?? đỡ của nền kinh tế, đặc biệt trong thời điểm nền kinh tế cả nước gặp khó khăn. Trong xu thế phát triển mới, để ứng phó hiệu quả với biến động của thị trường, tiến trình đô; thị hóa, ngành nô;ng nghiệp Việt Nam cần phát triển theo hướng đa giá; tr??, lợi ích.
Nô;ng nghiệp luô;n là; tr?? đỡ của nền kinh tế
Năm 2022, GDP cả nước ước tính tăng 8,02% so với năm trước, đạt mức tăng cao nhất trong giai đoạn 2011-2022 do nền kinh tế khô;i phục trở lại. Trong mức tăng của tổng giá; tr?? tăng thêm toàn nền kinh tế, khu vực nô;ng, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,36%, đóng góp 5,11%. Về cơ cấu nền kinh tế, khu vực nô;ng, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng 11,88%. Tuy đóng góp khiêm tốn trong tăng trưởng chung của toàn bộ nền kinh tế, nhưng với việc duy trì tăng trưởng ổn định, ngành nô;ng nghiệp tiếp tục giữ vai trò; tr?? đỡ của nền kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực và các vấn đề xã hội. Sản lượng lúa năm 2022 đạt 42,66 triệu tấn, giảm 1,19 triệu tấn so năm 2021 nhưng năng suất lúa ở mức cao, đạt 60,2 tạ/ha, tiếp tục đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, phục vụ chế biến và xuất khẩu. Trong năm qua, tình hình lạm phát ở châu Âu và nhiều khu vực khác tăng cao, khiến nhiều quốc gia khủng hoảng về an ninh lương thực, nhiều quốc gia đã tìm đến Việt Nam trong nửa cuối năm 2022 để mong muốn sự hợp tác cùng sản xuất lương thực, thực phẩm.
Cũng trong năm 2022, giá; tr?? kim ngạch xuất khẩu nô;ng, lâm, thủy sản ước đạt 53,2 tỷ USD, vượt hơn 3 tỷ USD so với con số 50 tỷ USD Chính phủ giao. Dù trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu suy thoái, song ngành nô;ng nghiệp đã đưa nhiều loại nô;ng sản của Việt Nam thâm nhập sang các thị trường nhập khẩu, đáp ứng được yêu cầu cả những thị trường khó tính nhất.
Trên thị trường nô;ng sản, ngành nô;ng nghiệp đã đa dạng hóa, tạo ra nhiều phân khúc sản phẩm khác nhau. Đến nay, giá; tr?? nô;ng sản khô;ng chỉ là dinh dưỡng mà được mở rộng với nhiều yếu tố như tăng cường sức khỏe, ngăn chặn bệnh tật, cải thiện tầm vóc, bảo vệ mô;i trường.
Điều đáng nói là tư duy của các doanh nghiệp xuất khẩu nô;ng, lâm, thủy sản đã bắt đầu thay đổi, “thoát ly” sản lượng để hướng vào chất lượng, tăng giá; tr?? sản phẩm, hướng tới thị trường cấp cao hơn để tạo ra lợi nhuận cao hơn cho doanh nghiệp và người nô;ng dân. Nhìn từ ngành hàng lúa gạo, những năm gần đây, gạo chất lượng cao luô;n chiếm tỷ trọng 80-90% trong tổng lượng gạo xuất khẩu và ngày một nâng cao giá; tr?? “Thương hiệu gạo Việt”. Nếu như trước đây giá gạo xuất khẩu của Việt Nam thấp nhất so với các đối thủ xuất khẩu gạo khác (Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia...) thì trong năm 2022, giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam đã cao nhất thế giới, vượt qua các đối thủ Ấn Độ, Thái Lan.
Thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), các địa phương trong nước đã hỗ trợ người dân, doanh nghiệp và các hợp tác xã (HTX) đẩy mạnh phát triển các sản phẩm OCOP, từ đó số lượng các sản phẩm OCOP đã liên tục tăng mạnh. Theo Bộ NN&PTNT, đến hết năm 2022, cả nước đã có 8.689 sản phẩm OCOP đạt hạng từ 3 sao trở lên, tăng 3.919 sản phẩm so với năm 2020. Trong đó, có 65,5% sản phẩm 3 sao, 33,3% sản phẩm 4 sao, 20% sản phẩm đạt hạng 5 sao, 1% sản phẩm tiềm năng 5 sao và 20 sản phẩm đã đạt hạng 5 sao. Chương trình OCOP đã và đang góp phần quan trọng vào phát triển các sản phẩm chủ lực tại các địa phương, thúc đẩy ngành nghề tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân nô;ng thô;n.
Bên cạnh đó, ngành nô;ng nghiệp Việt Nam đẩy mạnh ứng dụng cô;ng nghệ cao vào sản xuất, giải quyết các thách thức trong phát triển nô;ng nghiệp bằng tính ưu việt của các cô;ng nghệ như: Cô;ng nghệ sinh học, cô;ng nghệ nhà kính, cô;ng nghệ tưới nhỏ giọt, cô;ng nghệ cảm biến, tự động hóa, internet vạn vật… Tại các địa phương, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào các khu sản xuất tập trung quy mô; lớn với cô;ng nghệ hiện đại gắn với các nhà máy, cơ sở bảo quản, chế biến nô;ng sản có giá; tr?? xuất khẩu cao. Nhờ đó nâng cao hiệu quả, tiết kiệm chi phí, tăng năng suất, hạ giá thành và nâng cao chất lượng nô;ng sản; người nô;ng dân chủ động trong sản xuất, khắc phục được tính mùa vụ, giảm sự lệ thuộc vào thời tiết, khí hậu; cơ cấu sản xuất nô;ng nghiệp tiếp tục được điều chỉnh theo hướng phát huy lợi thế của mỗi địa phương, vùng, miền và cả nước, gắn với nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.
Nô;ng nghiệp luô;n là; tr?? đỡ của nền kinh tế
Năm 2022, GDP cả nước ước tính tăng 8,02% so với năm trước, đạt mức tăng cao nhất trong giai đoạn 2011-2022 do nền kinh tế khô;i phục trở lại. Trong mức tăng của tổng giá; tr?? tăng thêm toàn nền kinh tế, khu vực nô;ng, lâm nghiệp và thủy sản tăng 3,36%, đóng góp 5,11%. Về cơ cấu nền kinh tế, khu vực nô;ng, lâm nghiệp và thủy sản chiếm tỷ trọng 11,88%. Tuy đóng góp khiêm tốn trong tăng trưởng chung của toàn bộ nền kinh tế, nhưng với việc duy trì tăng trưởng ổn định, ngành nô;ng nghiệp tiếp tục giữ vai trò; tr?? đỡ của nền kinh tế, đảm bảo an ninh lương thực và các vấn đề xã hội. Sản lượng lúa năm 2022 đạt 42,66 triệu tấn, giảm 1,19 triệu tấn so năm 2021 nhưng năng suất lúa ở mức cao, đạt 60,2 tạ/ha, tiếp tục đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước, phục vụ chế biến và xuất khẩu. Trong năm qua, tình hình lạm phát ở châu Âu và nhiều khu vực khác tăng cao, khiến nhiều quốc gia khủng hoảng về an ninh lương thực, nhiều quốc gia đã tìm đến Việt Nam trong nửa cuối năm 2022 để mong muốn sự hợp tác cùng sản xuất lương thực, thực phẩm.
Cũng trong năm 2022, giá; tr?? kim ngạch xuất khẩu nô;ng, lâm, thủy sản ước đạt 53,2 tỷ USD, vượt hơn 3 tỷ USD so với con số 50 tỷ USD Chính phủ giao. Dù trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu suy thoái, song ngành nô;ng nghiệp đã đưa nhiều loại nô;ng sản của Việt Nam thâm nhập sang các thị trường nhập khẩu, đáp ứng được yêu cầu cả những thị trường khó tính nhất.
Trên thị trường nô;ng sản, ngành nô;ng nghiệp đã đa dạng hóa, tạo ra nhiều phân khúc sản phẩm khác nhau. Đến nay, giá; tr?? nô;ng sản khô;ng chỉ là dinh dưỡng mà được mở rộng với nhiều yếu tố như tăng cường sức khỏe, ngăn chặn bệnh tật, cải thiện tầm vóc, bảo vệ mô;i trường.
Điều đáng nói là tư duy của các doanh nghiệp xuất khẩu nô;ng, lâm, thủy sản đã bắt đầu thay đổi, “thoát ly” sản lượng để hướng vào chất lượng, tăng giá; tr?? sản phẩm, hướng tới thị trường cấp cao hơn để tạo ra lợi nhuận cao hơn cho doanh nghiệp và người nô;ng dân. Nhìn từ ngành hàng lúa gạo, những năm gần đây, gạo chất lượng cao luô;n chiếm tỷ trọng 80-90% trong tổng lượng gạo xuất khẩu và ngày một nâng cao giá; tr?? “Thương hiệu gạo Việt”. Nếu như trước đây giá gạo xuất khẩu của Việt Nam thấp nhất so với các đối thủ xuất khẩu gạo khác (Ấn Độ, Thái Lan, Campuchia...) thì trong năm 2022, giá gạo xuất khẩu bình quân của Việt Nam đã cao nhất thế giới, vượt qua các đối thủ Ấn Độ, Thái Lan.
Thực hiện Chương trình Mỗi xã một sản phẩm (OCOP), các địa phương trong nước đã hỗ trợ người dân, doanh nghiệp và các hợp tác xã (HTX) đẩy mạnh phát triển các sản phẩm OCOP, từ đó số lượng các sản phẩm OCOP đã liên tục tăng mạnh. Theo Bộ NN&PTNT, đến hết năm 2022, cả nước đã có 8.689 sản phẩm OCOP đạt hạng từ 3 sao trở lên, tăng 3.919 sản phẩm so với năm 2020. Trong đó, có 65,5% sản phẩm 3 sao, 33,3% sản phẩm 4 sao, 20% sản phẩm đạt hạng 5 sao, 1% sản phẩm tiềm năng 5 sao và 20 sản phẩm đã đạt hạng 5 sao. Chương trình OCOP đã và đang góp phần quan trọng vào phát triển các sản phẩm chủ lực tại các địa phương, thúc đẩy ngành nghề tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân nô;ng thô;n.
Bên cạnh đó, ngành nô;ng nghiệp Việt Nam đẩy mạnh ứng dụng cô;ng nghệ cao vào sản xuất, giải quyết các thách thức trong phát triển nô;ng nghiệp bằng tính ưu việt của các cô;ng nghệ như: Cô;ng nghệ sinh học, cô;ng nghệ nhà kính, cô;ng nghệ tưới nhỏ giọt, cô;ng nghệ cảm biến, tự động hóa, internet vạn vật… Tại các địa phương, nhiều doanh nghiệp đã đầu tư vào các khu sản xuất tập trung quy mô; lớn với cô;ng nghệ hiện đại gắn với các nhà máy, cơ sở bảo quản, chế biến nô;ng sản có giá; tr?? xuất khẩu cao. Nhờ đó nâng cao hiệu quả, tiết kiệm chi phí, tăng năng suất, hạ giá thành và nâng cao chất lượng nô;ng sản; người nô;ng dân chủ động trong sản xuất, khắc phục được tính mùa vụ, giảm sự lệ thuộc vào thời tiết, khí hậu; cơ cấu sản xuất nô;ng nghiệp tiếp tục được điều chỉnh theo hướng phát huy lợi thế của mỗi địa phương, vùng, miền và cả nước, gắn với nhu cầu thị trường trong nước và quốc tế.
Những năm qua, giá; tr?? nô;ng sản tiếp tục được tăng thêm khi gắn với du lịch, dịch vụ mở ra hướng mới phát triển du lịch nô;ng nghiệp, phát huy tiềm năng, lợi thế tại các làng nghề nô;ng lâm ngư nghiệp truyền thống ở nước ta. Sau khi kiểm soát tốt dịch bệnh Covid-19, ngành du lịch Việt Nam hồi sinh, rất nhiều du khách trong và ngoài nước đã bị lô;i cuốn bởi những tour du lịch nô;ng nghiệp hấp dẫn như: Trồng lúa nước ở ngoại thành Hà Nội; Trở thành nô;ng dân và ngư dân ở Hội An; Đánh bắt cá bằng tay khô;ng ở đồng bằng sô;ng Cửu Long; Tour du lịch nô;ng nghiệp tại nhà vườn ở Đà Lạt… Với sự tham gia trực tiếp của nô;ng dân vào phát triển du lịch nô;ng nghiệp đã tạo nên sự phong phú, hấp dẫn cho các sản phẩm du lịch của địa phương, đồng thời tạo việc làm, tăng thu nhập cho người dân. Hơn thế nữa, còn bảo tồn được các giá; tr?? văn hóa gốc của nô;ng thô;n hoặc giá; tr?? về thương hiệu hàng hóa đặc thù.
Nô;ng nghiệp đa giá; tr?? hướng đến khát vọng vươn tầm
Nô;ng nghiệp Việt Nam đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức lớn từ các vấn đề nội tại và các yếu tố khách quan, như: Nguồn tài nguyên cạn kiệt, biến đổi khí hậu, biến động thị trường và biến chuyển xu thế tiêu dùng trên thế giới. Việc phát triển nô;ng nghiệp cô;ng nghệ cao với mật độ dày đặc của các nhà màng, nhà lưới, nhà kính... cũng đã làm thay đổi khô;ng gian sinh thái, giảm màu xanh thiên nhiên, gây hiệu ứng nhà kính, cũng như ảnh hưởng tới mỹ quan đô; thị... Do đó, chuyển đổi từ “tư duy sản xuất” sang “tư duy kinh tế”, hướng tới những“giá; tr?? xanh” được tạo nên từ“chuyển đổi xanh, tiêu dùng xanh, kinh tế xanh”, ngành nô;ng nghiệp Việt Nam đẩy mạnh thực hiện sản xuất nô;ng nghiệp có trách nhiệm, hiện đại, hiệu quả và bền vững; phát triển nô;ng nghiệp sinh thái, hữu cơ, tuần hoàn, phát thải carbon thấp, thân thiện với mô;i trường; phát triển nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n gắn liền với bảo tồn tài nguyên và thích ứng với biến đổi khí hậu theo quan điểm của Chiến lược phát triển nô;ng nghiệp và nô;ng thô;n bền vững giai đoạn 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050.
Để vừa phát triển nền nô;ng nghiệp xanh, vừa đẩy mạnh đưa nhiều mặt hàng nô;ng sản Việt Nam tiến sâu vào các thị trường nhập khẩu, nền nô;ng nghiệp Việt Nam cần chuyển đổi hướng tăng trưởng dựa trên đơn giá; tr?? sang tăng trưởng tích hợp “đa giá; tr??”.
Theo quan điểm của Bộ trưởng Bộ Nô;ng nghiệp và Phát triển nô;ng thô;n, tích hợp đa giá; tr?? là tạo ra giá; tr?? gia tăng tối ưu trên một đơn vị diện tích canh tác, trong điều kiện đất nô;ng nghiệp ngày càng thu hẹp diện tích và chịu tác động từ biến đổi khí hậu, thiên tai, dịch bệnh. Tích hợp đa giá; tr?? là tạo ra giá; tr?? tăng thêm dựa trên khai thác hiệu quả các nguồn lực khoa học cô;ng nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số, thay cho thực trạng ngành nô;ng nghiệp tăng trưởng dựa trên thâm dụng lao động, thâm dụng tài nguyên thiên nhiên. Tích hợp đa giá; tr?? là kết tinh tài nguyên bản địa, với các kỹ thuật, cô;ng nghệ chế biến tiên tiến, và cả những bản sắc văn hoá - xã hội, tạo thành thương hiệu cho sản phẩm nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n. Tích hợp đa giá; tr?? là kết nối hài hoà nô;ng nghiệp truyền thống với các mô; hình nô;ng nghiệp hữu cơ, thô;ng minh, tuần hoàn,...
Với cách thức tiếp cận “đa giá; tr??” trên cùng những kết quả đạt được trong thời gian qua, ngành nô;ng nghiệp Việt Nam đang lựa chọn hướng đi đúng và cần được lan tỏa rộng hơn. Tuy nhiên đó mới chỉ là sự khởi đầu, phát triển nô;ng nghiệp đa giá; tr?? vẫn là một câu chuyện“dài hơi”, cần có lộ trình và mạnh dạn thay đổi về tư duy nhận thức. Các cô;ng trình hạ tầng, các đề án, kế hoạch đòi hỏi mang tính tổng thể, phải được phục vụ, hỗ trợ phát triển nô;ng nghiệp, hay mở rộng ra đến tất cả các vấn đề của ngành nô;ng nghiệp, đều có thể được quan sát, nhìn nhận trong tổng thể của sự kết nối, của tính đa cô;ng dụng, đa chức năng, đa mục tiêu.
Để làm được điều này, trước hết, ngành nô;ng nghiệp cần làm tốt cô;ng tác quy hoạch. Vấn đề quy hoạch nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n cần có sự gắn kết với phương hướng phát triển cả nước, phương án phát triển các lĩnh vực liên quan như: Đô; thị, xây dựng, giao thô;ng, kế hoạch sử dụng đất, cô;ng nghiệp, dịch vụ, thương mại, du lịch. Việc xây dựng quy hoạch phát triển Nô;ng nghiệp, nô;ng thô;n bảo đảm phù hợp với xu hướng đô; thị hóa; phát huy tiềm năng, lợi thế của từng vùng, lĩnh vực phù hợp với khoa học và cô;ng nghệ, đầu tư, kinh tế - xã hội, thị trường. Phát triển nô;ng nghiệp cần tăng cường ứng dụng cô;ng nghệ cao vào sản xuất, theo hướng tuần hoàn, thích ứng với điều kiện tự nhiên, biến đổi khí hậu…
Ngành nô;ng nghiệp cũng cần định vị lại những giá; tr?? cốt lõi, tiếp cận những xu thế dù là; tr??ng trọt, chăn nuôi hay thủy sản; dù cây dài ngày hay ngắn ngày, tất cả phải đi theo tư duy phát triển chung là phát triển bền vững.
Đánh giá khách quan, tính tự chủ nền nô;ng nghiệp nước ta chưa cao, năng lực, trình độ của doanh nghiệp trong nước, hợp tác xã nô;ng nghiệp chưa theo kịp ưu thế. Một vấn đề nội tại nữa là nền nô;ng nghiệp nước ta hiện vẫn thâm dụng về đất đai, thâm dụng chi phí đầu vào nhiều hơn là thâm dụng về khoa học - cô;ng nghệ hoặc mô; hình nô;ng nghiệp mới như nô;ng nghiệp tuần hoàn, nô;ng nghiệp hữu cơ. Một trong những điểm yếu của nô;ng nghiệp Việt Nam hiện nay là đang bấp bênh, mà nguyên nhân chủ yếu là thiếu tính chuyên nghiệp. Do đó, việc phát triển nô;ng nghiệp đa giá; tr?? phải bắt đầu từ người nô;ng dân, họ phải sẵn lòng chuyên nghiệp hóa chính mình.
Rõ ràng việc phát triển nô;ng nghiệp đa giá; tr?? là một “bài toán” khó. Nhưng có đi thì mới đến đích. Hy vọng nô;ng nghiệp đa giá; tr?? sẽ phát triển mạnh mẽ hơn, để ngành nô;ng nghiệp Việt Nam khô;ng chỉ là “trụ đỡ” của nền kinh tế cả nước, mà còn hướng đến khát vọng vươn tầm, đủ sức trở thành “thước đo mức độ bền vững của quốc gia”./
ThS. Trần Thanh Bình
Trường Chính trị Nguyễn Văn Cừ - tỉnh Bắc Ninh
Trường Chính trị Nguyễn Văn Cừ - tỉnh Bắc Ninh
Trang web giải trí thể thao SBO